Italië

Loopbaanbegeleiding wordt aangeboden in verschillende vormen:

–       Begeleiding binnen het onderwijssysteem: Gericht op leerlingen van 14 tot 19 jaar en aangeboden door leraren en schoolbegeleiders. Deze begeleiding bestaat uit activiteiten die gericht zijn op het vergroten van zelfkennis over persoonlijke vaardigheden, houding en verwachtingen. In deze context ondersteunt loopbaanbegeleiding ook het formuleren van persoonlijke doelen binnen het onderwijs en het beroepsleven. Volgens de nationale wet nr. 107/2015 moeten middelbare scholen in alle thematische richtingen (van gymnasia tot beroepsopleidingen) school-naar-werk-trajecten aanbieden om een soepelere overgang naar de arbeidsmarkt te stimuleren. Deze trajecten zijn bedoeld als begeleidingsinstrument voor leerlingen, zodat zij kennis kunnen maken met verschillende werkgerichte contexten en zo de juiste opleidingsmogelijkheden kunnen kiezen.

–       Begeleiding in het hoger onderwijs: De meeste universiteiten beschikken over loopbaanbegeleidingsbureaus die studenten ondersteunen bij het kiezen van de meest geschikte opleidingsroute en bij het verkrijgen van een algemeen beeld van trends op de arbeidsmarkt en bijbehorende werkmogelijkheden. Sommige universiteiten bieden ook informatie over hun opleidingsaanbod via job- en carrièredagen of via open dagen.

–       Loopbaanbegeleiding binnen het werkgelegenheidssysteem wordt voornamelijk uitgevoerd door de openbare dienst voor arbeidsvoorziening (PES), beheerd door de regio’s. De PES bieden een scala aan activiteiten, variërend van informatiediensten, begeleiding en advies tot ondersteuning bij het zoeken naar werk en/of plaatsing (zoals stages en leerwerkplekken). Alle diensten worden aangeboden op basis van de specifieke behoeften van de gebruiker.  

Om een breder en jonger publiek te bereiken, zijn er recentelijk webgebaseerde platforms en databanken ontwikkeld door MIUR (Ministerie van Onderwijs, Universiteit en Onderzoek), MLPS (Ministerie van Arbeid en Sociale Zaken), regionale autoriteiten en autonome provincies, universiteiten (bijvoorbeeld het interuniversitair consortium AlmaLaurea), werkgeversorganisaties, bilaterale instanties en kamers van koophandel. Sommige platforms bieden studenten informatie die nodig is om weloverwogen keuzes te maken op het gebied van onderwijs en opleiding, terwijl andere specifiek zijn ontworpen om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt op elkaar af te stemmen.

Arbeidsmarktinformatie

De website van het Sistema Informativo delle Professioni biedt updates over beroepen en arbeidsmarkttrends. Dit platform wordt gevuld door het Nationaal Instituut voor Analyse van het Overheidsbeleid (INAPP), voor meer informatie zie onderzoek. Daarnaast is arbeidsmarktinformatie is geïntegreerd in loopbaanbegeleiding op scholen en in het hoger onderwijs.

De belangrijkste beleidsdoelstellingen op het gebied van loopbaanbegeleiding zijn vastgelegd in de Nationale richtlijnen voor een leven lang begeleiden (Ministerie van Onderwijs, 2014).

De bovengenoemde richtlijnen vormen een algemeen kader voor de ontwikkeling van onderwijsbegeleiding via twee hoofdmaatregelen:

– Begeleidingsgericht onderwijs, gericht op het ontwikkelen van basisvaardigheden op het gebied van begeleiding door het bevorderen van sleutelcompetenties – kennis, vaardigheden en attitudes die leerlingen helpen persoonlijke vervulling te vinden en later werk te vinden en deel te nemen aan de samenleving.

– Ondersteunende acties voor jongeren, om hen in staat te stellen hun eigen levenspad uit te stippelen en weloverwogen beslissingen te nemen.

Om operationele en systematische begeleidingsprocessen te bevorderen, dient elke onderwijsinstelling te voorzien in:

– een coördinator voor begeleidingsactiviteiten;

– trainingsmodules voor leraren in dienst over levenslange en levensbrede begeleiding;

– documentatie van uitgevoerde begeleidingsactiviteiten;

– voorlichtings- en opleidingsinitiatieven voor gezinnen, zodat zij studenten beter kunnen ondersteunen.

In oktober 2019 publiceerde het Italiaanse Ministerie van Onderwijs de Richtlijnen voor trajecten van overdraagbare vaardigheden met het oog op begeleiding (MIUR, 2019). Deze trajecten vervangen de voormalige “school-naar-werk”-trajecten. De richtlijnen benadrukken het begeleidingspotentieel van deze trajecten, omdat ze studenten helpen bewustere keuzes te maken over hun persoonlijke en sociale ontwikkeling, op basis van een zelfbegeleidingsbenadering.

In het kader van het Nationaal Herstel- en Veerkrachtplan werden in december 2022 de Richtlijnen voor begeleiding in het onderwijs (Ministerie van Onderwijs, 2022) aangenomen als onderdeel van de hervorming van het begeleidingssysteem. Het doel was het opbouwen van een gestructureerd en gecoördineerd begeleidingssysteem dat een levenslang leer- en ontwikkelproces kan garanderen.

De richtlijnen stellen drie hoofddoelstellingen vast:

1.     het versterken van de verbinding tussen de eerste en tweede cyclus van onderwijs en opleiding;

2.     het tegengaan van vroegtijdig schoolverlaten;

3.     het bevorderen van de toegang tot het hoger onderwijs.

Financiering

De financiering van loopbaanbegeleiding in Italië gebeurt op meerdere niveaus:

– Nationaal: via ministeries zoals Onderwijs en Arbeid.
– Regionaal: regio’s beheren hun eigen budgetten en programma’s.
– Europees: via fondsen zoals het ESF+ en middelen uit het Herstel- en Veerkrachtplan.
– Lokaal: door gemeenten en samenwerkingen met bijvoorbeeld Kamers van Koophandel.

– UNICA-platform: een digitale gids en portfolio voor leerlingen en gezinnen. Biedt vanaf 2024 extra functionaliteiten, zoals zelfevaluatie en competentiecertificering.

– Online platforms en apps: van MIUR, MLPS, universiteiten en andere instanties, bieden informatie over opleidingen, beroepen en arbeidsmarkttrends.

– ATLAS van Beroepen en Kwalificaties: nationale databank over beroepen, competenties en loopbaanmogelijkheden.

Kwaliteit

Hoewel er geen nationale accreditatie bestaat voor begeleiders, zijn er wel richtlijnen:

– Kwaliteitsnormen voor levenslange begeleiding (2014): definiëren minimale competenties en kwaliteitscriteria.

– Professionele standaarden en functies zijn opgenomen in de ATLAS van Beroepen en Kwalificaties:

– Monitoring via het Nationaal Instituut voor Analyse van het Overheidsbeleid (INAPP) (zie onderzoek)

Het Ministerie van Onderwijs en het Ministerie van Arbeid promoten onderzoek naar levenslange loopbaanbegeleiding in samenwerking met nationale onderzoeksinstituten. Van de nationale onderzoeksinstituten houdt het Nationaal Instituut voor Analyse van het Overheidsbeleid (INAPP) zich bezig met het bestuderen, onderzoeken, monitoren en evalueren van overheidsbeleid op het gebied van arbeid, onderwijs en opleiding, sociale integratie en beleid met effecten op de arbeidsmarkt. Het INAPP is een openbaar onderzoeksinstituut onder toezicht van het ministerie van Arbeid en Welvaart.

De afdeling Arbeid en beroepen van INAPP heeft een speciale onderzoeksgroep voor beroepen opgericht om analyses uit te voeren en taken op het gebied van beroeps-en opleidingsbehoeften te monitoren. De onderzoeken richten zich op kenmerken van beroepen en het opstellen van prognoses over de beroepsbehoeften in het licht van veranderende economische en arbeidsmarkttrends. Alle analyseresultaten worden geüpload op de website van het Sistema Informativo delle Professioni.

In 2025 publiceerde INAPP de studie: Het aanbod van loopbaanbegeleiding in Italië. Een actuele kaart van diensten. Deze studie geeft een overzicht van alle activiteiten en stakeholders op het gebied van loopbaanbegeleiding op nationaal en lokaal niveau

Professionalisering

Momenteel zijn er in Italië geen formele vereisten om loopbaanbegeleider te worden. Er zijn echter wel nationale standaarden voor levenslange loopbaanbegeleiding gepubliceerd in 2014 die diensten, kwaliteitseisen en middelen voor het aanbieden van loopbaanbegeleiding beschrijven. Het document specificeert ook het minimale competentieniveau dat nodig is om diensten te verlenen voor verschillende soorten loopbaanbegeleidingsactiviteiten, in overeenstemming met de nationale standaarden. Daarnaast bevat de ATLAS van Beroepen en Kwalificaties, een database met gedetailleerd overzicht van nationale kwalificaties en loopbanen, beschrijvingen van de belangrijkste activiteiten binnen levenslange loopbaanbegeleiding en de bijbehorende professionele resultaten.  

Loopbaanbegeleiders worden meestal geselecteerd op basis van hun professionele achtergrond: een gemiddeld tot hoog opleidingsniveau, bijvoorbeeld een diploma of universitair diploma en een opleiding gevolgd in vakgebieden zoals sociologie, psychologie, economie of pedagogiek. Dit kan gaan om bachelor- of masteropleidingen in economie, rechten, psychologie, politieke wetenschappen of onderwijskunde. Daarnaast is ook praktijkervaring gewenst. Daarnaast is het vrij gebruikelijk om een aanvullende opleiding te hebben gevolgd die gericht is op loopbaanbegeleiding, meestal gepromoot door het ministerie van Onderwijs, scholen, beroepsopleidingsinstanties en de PES.

Meer informatie volgt.

Toegankelijkheid

Zie aanbod.

De toegang wordt ook bevorderd via digitale middelen zoals het UNICA-platform, inclusieve e-portfolio’s en zelfevaluatie-instrumenten.